दुर्गभ्रमणगाथा

आज खूप दिवसा नंतर “दुर्गभ्रमणगाथा” हे गो. नी. दांडेकर यांनी लिहलेले पुस्तक वाचून झाले. हे पुस्तक वाचायला मी बरेच दिवस आधी सुरवात केली परंतु मागील काही महिने वाचण पूर्णपणे बंद होते. मोबाईल मुळे म्हणा किंवा अंगातल्या आळसा मुळे म्हणा पुस्तकांपासून दूर गेलो होतो. परंतु जेंव्हा पासून ऑफिसला मेट्रोनी प्रवास करायला सुरवात केली तेंव्हा पासून पुन्हा एकदा पुस्तक हातात आलं. 

थैंक यू पुणे मेट्रो !

असो, पुस्तकाबद्दल बोलण्या आधी थोडं, लेखकाबद्दल. गोपाळ नीळकंठ दांडेकर. त्यांनी गडकिल्ल्याचे अनुभव या पुस्तकामध्ये लिहले आहेत. त्यांचं आणि त्यांच्या लिखाण शैलीच करावं तितकं कौतुक कमी आहे. महाराष्ट्र मधील ३६०+ किल्ल्यापैकी सुमारे २५० किल्ले या माणसाने नुसते पाहिले नाही तर त्यानी हे सर्व किल्ले जगले आहेत. एक गडवेडा माणूस म्हणूनच ते प्रसिद्ध होते.

अगदी लहानपणा पासूनच भटकंतीची आवड असलेले दांडेकर, हाडाचे ट्रेकर होते अस म्हंटल तर वावग ठरणार नाही. ह्या माणसाने अश्या काळात भटकंती केली आहे जेंव्हा किल्ल्यावर जाणे आजच्या इतके सोपे मुळीच नव्हते. आता आपण शनिवार,रविवार पाहून, सुट्टीचा दिवस पाहून सर्व व्यवस्था करुन, एखाद्या ग्रुप सोबत ट्रेकिंग ला जातो. दांडेकर मात्र कधी एसटी बस ने तर कधी जीप ने आणि काहीच नाही भेटलं तर पायी पायी निघायचे. दिवस,रात्र, ऊन,पाऊस,थंडी, वारा अश्या कोणत्याच नैसर्गिक अडचणी दांडेकरांना किल्ला पाहण्यापासून थांबाऊ शकल्या नाहीत.

ते ज्या नजरेने, ज्या आत्मीयतेने किल्ला पाहायचे, ती नजर, ती भावना आपणाकडे (म्हणजेच, जे २ दिवसात ५ किल्ले अस धावत-पळत किल्ले पाहतात) असणे शक्यच नाही. रायगड, राजगड, सिंहगड, प्रतापगड अश्या किल्ल्यावर त्यांनी कित्येक दिवस मुक्काम केला. किल्ल्याचा कानकोपरा त्यांनी पाहिला. तिथे राहणाऱ्या मेंडपाळ, आदिवासी, भटक्या लोकांसोबत ते राहिले. या लोकांनी देखील त्यांचे खूप आदरातिथ्य केलं. कधी नागलीची भाकरी, दुध तर कधी ताज ताक अस वेगवगळे पदार्थ दांडेकरांनी मनसोक्त खाल्ले. वेळप्रसंगी त्यानी त्याची खूप मदतही केली. 

त्यानी ज्या शब्दात रायगड, राजगड, सिंहगड किल्ल्याच वर्णन केलं आहे अस  वर्णन आज पर्यंत तरी माझ्या वाचनात नाही. ह्या किल्ल्यांच वर्णन वाचताना ते पूर्ण चित्र तुमच्या डोळ्यासमोर तयार होत. रायगडाचा असा कोणता कोपरा नसेल जो त्यानी पहिला नसेल. रायगडवर जाणाऱ्या सगळ्या वाटा त्यानी पायाखालून घातल्या. रायगडानी पण त्याना त्याबदल्यात खूप काही दिल.  कधी अनमोल असे जुने नाणे तर कधी दुर्मिळ वस्तू. 

दांडेकरानी ही भटकंती करताना सरकारला देखील खूप मदत केली. कधी दूरदर्शनच्या लोकांना किल्ल्यावर घेऊन जाऊन त्याना फोटो आणि व्हिडीओ साठी मदत केली तर कधी रायगडावर शिवजयंती मोठ्या उत्साहात साजरी केली. इंदिरा गांधी जेंव्हा पंतप्रधान होत्या त्या स्वतः हया कार्यक्रमाला उपस्थित होत्या. 

आयुष्याचे ५० वर्ष हा माणूस गडकोट फिरत होता. नुसतेच गडकोट नाही, भुईकोट, जलदुर्ग, डोंगरी किल्ले सर्व काही पाहील. नुसते फिरत नव्हते तर, ते प्रत्येक किल्ला जगत होता. तिथे दिवस रात्र राहात होते. शिवकाळात तिथे काय घडल असेल अनुभवत होते. ज्या ज्या लोकांनी दांडेकरांसोबत किल्ला पाहिला असेल ते खरच खूप भाग्यवंत असतील.

आता थोडं पुस्तकाबद्दल. जर तुम्हाला गडकोट, किल्ले पहायला आवडतं असेल तर हे पुस्तक किमान एकदा तरी नक्की वाचाव. या पुस्तकामधे दांडेकरांनी एकूण २० किल्ले आणि त्यांची भ्रमण कथा सांगितली आहे. भाषा जरी मराठी असली तरीही खूप सारे नवीन आणि कमी प्रचलीत शब्द देखील आहेत त्यामुळे वाचना साठी थोडा वेळ लागू शकतो. 

दुर्गभ्रमणगाथा वाचल्यावर जरी तुम्ही तो किल्ला पाहिला असेल तरी देखील परत एकदा पाहायला जाव अस तुम्हाला जरुर वाटेल अशी मला खात्री आहे. रायगडवर दांडेकरांच विशेष प्रेम असल्याचं अनुभवत. 

किल्ला कसा पाहावा आणि आपल्याला लाभलेली ही गडकोटांची ही अफाट संपत्ती आपण कशी जपायला हवी हे हे पुस्तक आपल्याला शिकवून जात. 

- विश्वास र त्रिकुटकर

२८-०४-२०२४

About Me

 

A very common person who works for an IT company on weekdays (sometimes on weekends too).

A enthusiastic photographer, on some weekends I am trekker, born vegetarian and still a vegetarian, sometimes I am food explorer. My latest love is cycling and I am still exploring it. 

They say I write good travel blog, so now a days I am newbie blogger !

I enjoy life as it comes to my way !

Thanks

VishVas 

देवा तू आहेस तरी कसा ?

देवा तू आहेस तरी कसा

 

लहान मुलांच्या निखळ हास्यात तू निरागस आहेस 

ट्रॅफिक सिग्नल वर भीक मागणाऱ्या मुलानंमध्ये तू निष्ठुर आहेस 

पाऊस पडून गेलेल्या हिरव्यागार निर्सगात तू सुंदर आहेस 

त्याच पावसामुळे आलेल्या पुरामध्ये तू भयंकर आहेस 

मुल जन्मल त्या घरामध्ये तू आनंद आहेस 

क्षणात सर्व गमावलं त्यानं साठी तू दुःख आहेस 

प्रयत्न करणाऱ्यासाठी तू सतत भेटणार अदृश्य बळ आहेस 

आळशी माणसासाठी नशीब मधला दोष आहेस 

देवळामध्ये तू शांत, सुंदर आहेस 

देवळाबाहेर तू कधी अशांत तर कधी अघोरी आहेस

वारीमध्ये चालणाऱ्या वारकऱ्यासाठी तू भक्ती आहेस 

घरी बसून देव दर्शन करणाऱ्यासाठी तू युक्ती आहेस 

गाण गाणाऱ्या गायकाचा सूर तू आहेस

ते ऐकुन मंत्रमुग्ध होणाऱ्या भक्तांचा पूर तू आहेस 

तुझ्या समोर हात पसरून मागणाऱ्यांची आशा तू आहेस 

मृत्यू बनून समोर येऊ नये अशी सर्वांच्या मनातली भीती तू आहेस

देवा तू आहेस तरी कसा ?

-Vishvas 

12/07/2022

 कातळधार

सकाळची 6:50 ची लोणावळा लोकल मी चिंचवडवरून पकडली , बाकीचा ग्रुप शिवाजीनगर वरून याच लोकल मध्ये बसला होता. पुणे ते लोणावळा हा प्रवास तसा खूपच छान आहे आणि पावसाळ्यात तो अधिकच नयनरम्य होतो.  कुठे तुडुंब भरून वाहणाऱ्या नद्या , तर कुठे हिरवेगार डोंगर, तर कुठे त्या डोंगराच्या कुशीतून वाहणारे पांढरेशुभ्र धबधबे, तर कुठे त्या एक्सप्रेस वे वर आपल्या लोकलशी स्पर्धा करणाऱ्या गाड्या.

हा १ तासाचा प्रवास करून आम्ही लोणावळ्याला पोहचलो आणि तिथे आमचा स्वागत केलं पावसानं ! जणू काही तो आम्हाला घ्यायलाच आला होता.

मग सगळां ग्रुप एकत्र आला आणि कळलं की काही members मागेच राहिले आहेत, म्हणून मग नाश्ता करून वाट पहायची अस ठरलं. हॉटेल कडे जाताना गप्पामधून समजलं की मागच्यावर्षी हा ट्रेक करताना वाट चुकली होती आणि मग उशीर झाला होता. ऐकून थोडी भीती वाटली पण All izz well म्हणून स्वतःच स्वतःची समजूत काढली.

आम्ही सगळे मग एका उडपी हॉटेल मध्ये गेलो. हा माझा पहिला असा ट्रेक असेल जिथे पोह्याच्या सोबतीला इडली वडा मिसळ उपमा असे options मिळाले. 

तस तर आम्ही एका ग्रुप मध्ये होतो पण ह्या ग्रुप मध्ये देखील छोटे छोटे ग्रुप तयार झाले होते, एक ग्रुप होता कॉलेज students चा, तर दुसरा roommates चा, तर एक नुकतीच ओळख झालेल्या मित्राचा आणि जे कोणी ह्या एकापण ग्रुप मध्ये नव्हते असे आम्ही तिघे एका टेबलवर बसलो होतो. सुरवात फॉर्मल गप्पांनी करून आम्ही नाश्त्याची ऑर्डर दिली. आमचा नाश्ता होई पर्यंत आमचे मागे राहिलेले मेंबर्स पण आम्हाला join झाले.

सकाळी 9:30 ला आम्ही आमचा ट्रेक सुरू केला. लोणावळ्यातून आम्ही ट्रेक लीड राहुलला follow करत आणि पावसाला सोबत घेऊन तुंगार्ली dam कडे निघालो.

Dam पर्यंत कार मधून येणार पर्यटक आमच्या बाजून वेगाने जात होते आणि त्याच्या सोयीसाठीच म्हणून की काय वडापाव, मक्याची कणस , चहा, भजी अस या वातावरणाला पूरक पदार्थ देखील उपलब्ध होते. आम्ही मात्र रस, रूप आणि गंध या इंद्रियांवर ताबा ठेवत आमच्या ultimate goal कडे चालत होतो.

अजूनतरी पायाखाली डांबरी रस्ता होता पण dam cross करून झाल्यावर एक गाव लागलं आणि आता रस्त्याचं डांबरीकरण कमी होत होत आणि कच्या रस्त्याची चाहूल लागत होती. आता नागमोडी दगडी आणि चिखलाचा रस्ता चालू झाला. तो रस्ता संपल्यावर आम्ही परत एक डांबरी रस्त्याला लागलो जो की लोणावळ्यातूनच आला होता. आता आमच्यासमोर परत एकदा उंच हिरवेगार डोंगर आणि मोगऱ्याच्या माळाप्रमाणे दिसणारे धबधबे होते. मध्येच हे सर्व काही ढगांच्या पडद्याआड लपायचे तर कधी लख्ख प्रकाशात दिसायचे. हा निसर्गाचा लपंडाव पाहण्याची मज्जा काही औरंच !

आता आमचा खरा ट्रेक चालु होणार होता. आम्हाला आता उल्हास खोऱ्यामध्ये उतरायचं होत आणि ते सुद्धा जंगलातल्या पाऊलवाटेने. ट्रेक lead राहुलने आम्हाला पुढच्या वाटेची कल्पना दिली आणि introduction राऊंड घेतला. अजूनही सर्वंजण आप आपल्या ग्रुप सोबतच होते.

आता आम्ही सर्वजण निसरड्या पाउलवाटेन एका रांगेत चालायला लागलो मधेच कोणी पडत होत तर कोणी कोणाला तरी सावरत होत. थोडं समोर गेल्यावर दोन पाण्याचे ओढे लागले. त्या थंडगार पाण्यातून जाताना बुटामध्ये आता पूर्ण पाणी गेलं होतं. तळपायांना खूप बर वाटलं. 

जंगलाच अस स्वतःच एक वेगळं रूप असतं. इथून चालताना कधी वाकून जावं लागत होत तर उडया मारून. डोक्यावर काही उंच, तर काही पसरलेली झाडी, शेवाळी चादर पांघरून बसलेले दगड, मधेच कधी पक्ष्यांचे तर कधी बेडकांचे येणारे वेग वेगवेगळे आवाज, सूर्यप्रकाशाची जमीनीवर येण्यासाठीची धडपड,  तर कुठे झाडाच्या पानांनवर अडकून पडलेलेे पावसाचे थेंब. हे सर्व पाहात, अनुभवत आम्ही आपले पाउलवटेने जात होतो. 

आता सगळेच थोडे थकले होते आणि तितक्यात आम्हाला एक छोटा धबधबा लागला. मग काय, सगळे जण स्वतःच्या बॅग्स बाजूला ठेवून मनसोक्त भिजायला गेले. मग फोटो काढून झाले आणि परत पुढचा प्रवास चालू झाला.

ह्या जंगलामध्ये कोणी चुकू नये म्हणून कोणीतरी खुण म्हणून झाडांच्या फांद्यांना कापडाच्या पट्ट्या बांधून ठवल्या होत्या,तर कोणीतरी  दगड रचून ठवले होते.  या रचून ठेवलेल्या दगडांना cairn (केन) असं म्हणतात. जिथे दोन वाटा  वेगळ्या होतात त्या ठिकाणी बरोबर वाट दाखवण्यासाठी ह्या दिशादर्शक खुणा  केलेल्या असतात. अश्या खुणा शोधत आम्ही देखील आमची वाट काढत होतो. 

आता आम्ही आमच्या final destination जवळ आलो होतो ,पण धबधबा काही अजून दिसत नव्हता, पाण्याचा आवाज मात्र कानांवर पडत होता. 

एक छोटी टेकडी चढल्यावर एक सुंदर,उंच,देखणा, रुबाबदर आणि महाकाय असा धबधबा आम्हाला दिसला, कातळधार !  

ट्रेक lead राहुलने सांगितलं की आपल्याला अजून थोडं वर जायचं आहे. पाऊसाची उघडझाप चालूच होती. वर जायची वाट पार चिखलानी भरलेली, परंतु खूप छोटी होती. एक मोठा ग्रुप खाली येत होता म्हणून आम्हाला थांबावं लागलं. पाहता पाहता त्या वाटेवर ट्रॅफिक जॅम झालं. राहुल ने coordinate करून दोन्ही ग्रुपला वाट करून दिली. वरून येणारे लोक पार चिखलाने माखून येत होते. त्यांची ही अवस्था पाहून, उतरताना आपल काय होणार हे दिसत होत.

आता आम्ही धबधब्याच्या पायथ्याशी पोहचलो. काही लोक अजून समोर जाऊ लागले तर काही तिथेच जवळच असलेल्या दगडी गुहेत बसून दुरूनच ते रूप न्याहाळत होते. जरी मी माझा कॅमेरा आणलेला होता तरी देखील तो अजून बॅग मधून काढला नव्हता पण आता मात्र मला हा मोह आवरत नव्हता. पावसाने थोडी पाठ फिरवली आणि मी पट्कन कॅमेरा काढला आणि ४-५ फोटो काढले. 

धबधब्याजवळ वातावरण पण विलक्षण सुंदर होत. त्याचा आवाज त्याच्या विशाल रूपाची जाणीव करून देत होता. ते पाणी खोल वाहत जाऊन जंगलाच्या पोटांत जात होत.

समोर हिरवीगार डोंगररांग आणि त्यातुनच अधून मधून राजमाची किल्ला आपलं दर्शन देत होता. त्या पाण्याचे तुषार पावसाच्या थेंबांसोबत मिसळून अंगावर येत होते. 

आता मात्र पोटामध्ये कावळे ओरडत होते. सर्वांनी आप आपल्या बॅगांमधून खायचे पदार्थ काढायला सुरवात केली. बिस्कीट, चिप्स, थेपला, सँडविच जे काही निघत होत ते लगेच संपून जात होत. ट्रेक सुरू करताना जे छोटे छोटे ग्रुप झाले होते ते आता खऱ्या अर्थाने एकत्र येत होते. खरच भुकेमध्ये सगळ्यांना एकत्र आणण्याची क्षमता असते अस ऐकलं होत , आज ते पाहिलं सुद्धा !

खूप सारे फोटो काढून आणि मग एक ग्रुप फोटो काढून आम्ही परतीचा प्रवास चालू केला. आमच्या नशिबानं, आम्ही उतरत असताना कोणताही ग्रुप चढत नव्हता म्हणून आम्हाला चिखलातून उतरणं त्यामानानं सोपं झालं. शिवाय आमचे ट्रेक लीड राहुल आणि अमोल ह्यांचा अनुभव पण कामाला आला. 

परतीच्या प्रवासात सगळेजण आप आपले ग्रुप सोडून आता आपल्या नवीन मित्रांसोबत मनसोक्त गप्पा मारत चालत होते. हीच तर असते ट्रेकची मजा, नवीन ओळखी, नवीन मित्र,नवीन गप्पा आणि नवीन अनुभव.

परतीचा प्रवास अजून जास्त थकवणारा होता कारण आता आम्हाला उल्हास खोरे चढून जायचे होते. त्यामुळेच की काय वापस येताना आम्हाला ४ तास लागले. मध्ये लागलेल्या छोट्या धबधब्या मध्ये परत एकदा भिजून झाले. 

लोणावळ्याला पोहचल्यावर परत एकदा उडपी हॉटेल मध्ये नाश्ता झाला. मी फक्त चहाच घेतला. इथे बसल्यावर आपल्याला पाय असल्याची जाणीव झाली. सगळ्यांनी पटापट नाश्ता करून धावत पळत ७:४० ची लोकल पकडली आणि परत भेटण्याच्या आशेने आपापला मार्ग पकडला. 

विश्वास रत्नाकरराव त्रिकूटकर

कात्रज ते सिंहगड (K2S)

 याच साठी केला होता अट्टहास !

१३ टेकड्या पार करुन आणि १६ किलोमीटर अंतर रात्री पायी चालून हे दृश्य दिसनार असेल तर मग,

Its worth it !

मनात खूप दिवसांपासून होतं कि कात्रज ते सिंहगड नाईट ट्रेक एकदातरी करायला पाहीजे. २४ मार्च २०१८ ला “स्वछंद गिर्यारोहक” ह्या ट्रेकिंग क्लब सोबत हा ट्रेक पूर्ण केला. खरंच प्रत्येक ट्रेकरने एकदातरी हा अनुभव घ्यावा असा हा ट्रेक !

आम्ही संध्याकाळी  ७:३० ला स्वारगेट वरून PMT च्या बसने जुन्या कात्रज बोगद्या जवळ पोहचलो आणि वाघजाई मंदिरपाशी जाऊन थांबलो. अजून एक ग्रुप यायचा बाकी होता, ते आल्यावर सर्वांनी सोबत निघायचं अस ठरलं. तोपर्यंत आम्ही रात्रीच्या रोषणाईमध्ये मढलेल्या पुण्याकडे पाहत बसलो. 

दुसरा ग्रुप आल्यानंतर कळलं कि आम्ही एकूण ५४ जण आहॊत. ट्रेक lead  विशाल काकडेच्या instruction ऐकून रात्री ९:४५ ला आमचा प्रवास चालू झाला. 

रात्रीची ती निरव शांतता, वर आकाशात सुंदर चांदणं आणि एका बाजूंला रोषणाई मध्ये झोपलेलं पुण हे सर्व डोळ्यामध्ये साठवत  एका मागून एक टेकड्या पार करायला लागलो. 

७वी टेकडी पार करून आराम करत असताना कळलं कि शेवटच्या दोन टेकड्या खूप दमछाक करणाऱ्या आहेत, म्हणून मग परत एकदा जोमानी चालायला सुरवात केली. 

खरंच शेवटच्या दोन टेकड्या कस काढणाऱ्या होत्या. एकतर इथे पोहचता पोहचता आमच्या कडच पाणी संपलं होत आणि पायपण आता बोलायला लागले होते. 

सकाळी ४:३० वाजता, १३वी टेकडी उतरून आम्ही last मीटिंग पॉईंटला पोहचलो. प्रत्येकाचे कपडे घामानी भिजले होते, पायाचे तुकडे पडले होते पण मनात मात्र आनंद होता काहीतरी मिळवल्याचा , काहीतरी पूर्ण केल्याचा ! 

आता मात्र सर्व जण जिथे जागा मिळेल तिथे झोपले होते कारण मागे अजून खूप जण राहिले होते. घरच्या गादी पेक्षा इथे वाळलेल्या गवताची जमीन आता मऊ लागत होती. 

पुढचा ३ किलोमीटरचा प्रवास जीपने करून आम्ही सकाळी ६:०० ला सिंहगडाच्या पार्किंग ला पोहचलो. 

एव्हरेस्ट सर  केल्यावर जो आनंद व्हावा त्याच्या ०.००१% च हा आनंद असेलही पण अनुभव मात्र खूप प्रेरणादायक होता. 

स्वछंद गिर्यारोहक टीमचे विशेष आभार कारण ५० लोकांनां घेऊन त्यांनी ही अवघड वाटणारी मोहीम लीलया पार पाडली. 

विश्वास रत्नाकरराव त्रिकुटकर 

लोभी ( लोणावळा ते भीमाशंकर ) ट्रेक

एक  वि'लो-भी'नीय अनुभव !

लोभीचे सोबती 

लोभी हा शब्द जरी लहान  असला तरी सुद्धा हा ट्रेक मात्र खूप मोठा आणि तितकाच सुंदर आहे. २-३ वर्षांपूर्वी विशाल कडून लोभीचा ट्रेक असं ऐकलं होत. ट्रेकिंग मध्ये नुकताच जन्मलेलो मी लोभी बद्दल पूर्णपणे अनभिज्ञ होतो . विशालला नंतर विचारलं आणि तो म्हणाला लोभी म्हणजे लोणावळा ते भीमाशंकर ट्रेक. खरतर पहिल्यांदा ऐकून "हा काय वेडेपणा" असं मनात आलं पण नंतर मात्र हा ट्रेक एकदा तरी करावा असं वाटलं. 

ऑगस्ट २०२१ मध्ये हा इव्हेंट विशालने share केला आणि त्याला मी म्हंटल कि मला यायचं आहे, पण काही कारणास्तव नाही जमलं. पण लगेच सप्टेंबर २०२१ ला त्याने लोभी batch २ चा इव्हेंट share केला आणि या वेळेस मात्र मी काही पण करून हा ट्रेक मिस करायचा नाही असं ठरवलं आणि ट्रेक साठी रेजिस्ट्रेशन केलं. 

लो-भी हा एक  range ट्रेक आणि तो पण challenging प्रकारातला म्हणून मनामध्ये भीती तर होतीच पण तितकीच उत्सुकता होती. त्या दिवशी मी जेंव्हा माझ्या काही मित्रांना सांगितलं कि मी लोभी ट्रेक ला जात आहे तेंव्हा सगळ्यांना खूप आश्चर्य वाटलं एक जण म्हणाला कि "लोभी" असा पण डोंगर आहे का ? 

दिवस पहिला (भाग १)

२४  तारखेला शुक्रवारी रात्री बारा वाजता भूमकर चौकातून मी बस मध्ये बसलो. बसमध्ये काही ओळखीचे आणि बरेच अनोळखी चेहरे दिसले.  माझ्यानंतर अजून एक जण तळेगावला बस मध्ये चढला आणि आमची बस लोणावळ्या कडे निघाली. दीड तास प्रवास करून आम्ही तुंगार्ली डॅम जवळ रात्री १:३० ला पोहचलो. बस थांबली आणि विशाल ने सगळ्यांना काय सामान सोबत घ्यायचं आणि काय गाडीत ठेवायचं हे सांगितलं. मला मागून कोणीतरी आवाज दिला म्हणून मागे पाहील तर तो स्वप्नील होता. ओळखीच्या चेहर्यामध्ये अजून एका चेहऱ्याची भर पडली. स्वप्नील आणि विशालसोबत ट्रेक करणं म्हणजे पर्वणी. मागच्यावेळेस भैरवगड ते रतनगड मध्ये खूप मजा आली होती. स्वप्नील म्हणजे सह्याद्रीच्या माहितीचा खजाना आणि विशाल म्हणजे "होतंय हो सर चला तुम्ही" असं म्हणून सर्वांना सोबत घेऊन हसत हसत ट्रेक पूर्ण करण्याची सतत प्रेरणा देणारा. या वेळेस प्रथमच तन्मय पण ट्रेक लीड होता. वयाने सर्वांपेक्षा लहान पण एक मनमिळाऊ मुलगा. 

गाडीतून सगळे खाली उतरले आणि अजून एक आश्चर्यचा धक्का बसला. एक जेमतेम १० वर्षाचा मुलगा, सोहम,  त्याच्या आई (लीना) सोबत आला होता. हा मुलगा, खरंच हा ट्रेक पूर्ण करू शकेल का ? आणि जर नाही केला तर काय ? असे काही प्रश्न मनात घर करू लागले. पण विशालने या प्रश्नांचा विचार आधीच केलाच असेल. 

विशालने पुढच्या प्रवासाशी माहिती दिली. लोणावळ्या पासून भीमाशंकर पर्यंतचा प्रवास तीन टप्प्यामध्ये करायचा होता. पहिल्या टप्प्यात आम्हाला आज वळवंड गावात जाऊन एका मंदिरा मध्ये आराम करायचा होता. सकाळी तिथे नाश्त्याची सोय केली होती. दुसरा टप्पा महत्वाचा आणि मोठा होता. त्यात आधी आम्हाला कोंडेश्वर पठार, कुसूर पठार पार करून कुसूर गावात ऊतरायच होत. तिथें लंचची सोय केली होती. लंच करून मग बसने तळपेवाडी पर्यंत जाऊन 

 नंतर वांद्रे खिंडीतून आम्हाला मुक्कामाच्या ठिकाणी म्हणजे पढरवाडीला उतरायचं होत. तिसरा टप्पा हा दुसऱ्यादिवशी म्हणजे रविवारी सकाळी पढरवाडी वरून, खेतोबाचा मंदिर, येळवली गाव ,कमळजाई देऊळ, गुप्त भीमाशंकर मार्गे भीमाशंकर असा होता. 

आम्ही साधारण २:०० वाजता पहिला टप्पा चालू केला. तुंगार्ली डॅम पासून आम्हाला आता राजमाचीची वाट पकडून फणसराई मार्गे वळवंड गावामध्ये जायच होत. साधारण ८-९ km चा हा पहिला टप्पा होता. हा रस्ता मला ओळखीचा होता कारण २-३ वर्षांपूर्वी आम्ही कातळधार साठी याच रस्त्याने पायपीट केली होती. फरक फक्त एवढाच कि ती वेळ दिवसाची होती आणि आता रात्र होती. छान चंद्रप्रकाश पडला होता. सर्व जण हळू हळू एकमेकांना बोलू लागले होते. पुढील दोन दिवसात होणाऱ्या मैत्रीची हि सुरवात होती. 

दूरवर मुंबई पुणे एक्सप्रेस वे वरची वाहतूक दिसत होती. चिखलामध्ये पाय तुडवत, उड्या मारत आम्ही सर्व निघालो होतो. आम्ही सर्व जण आज आपण मंदिरात जाणार आणि ऊद्या सकाळी तिथून निघणार अस बोलताना लक्षात येत होत की आज चालू झालाय already. २-३ तासाचा early morning walk करून आम्ही आमच्या पहिल्या आरामाच्या ठिकाणी म्हणजे वळवंडला पोहचलो. वळवंड येथील मंदिर हे बऱ्यापैकी मोठं आहे आणि १५-२० जण आरामात झोपू शकतात.   मंदिरा मध्ये देव आणि खूप सारे लोक already झोपले होते म्हणून मग आम्ही जिथे जागा मिळेल तसे पाय पसरले. काही लोक बाहेरच झोपले पण खूप थंड असल्यामुळे झोप अशी नाही लागली. 

अश्या पद्धतीने आम्ही आमचा पहिला पल्ला गाठला. अजून देखील तशी एकमेकांसोबत पुरती ओळख झाली नव्हती. 

वळवंड येथील मंदिर 

 दिवस पहिला (भाग २) 

  दोन तास आराम करून ६:०० च्या सुमारास   आम्ही उठलो. तो पर्यंत देवळातुन त्या दुसऱ्या   ग्रुप चे लोक गेले होते. या गावमध्ये विकास   ढोकाल या कुटुंबाकडे आमच्या चहा आणि   नाश्त्याची सोय केली गेली होती. परंतु तिथे   अजून एक ग्रुप आला होता म्हणून मग विशाल   आणि तन्मय ने चहा आणि पोहे  मंदिरा समोर   आणले.पोहे हा म्हणजे almost सगळ्या ट्रेक चा   default नाश्ता  असतो आणि सोबत असतो   गावाकडचा स्पेशल गोड चहा. 

 सर्वांनी आवरून घेतल्यावर विशालने सर्वांना आता introduction साठी उभं केलं. कोणी पाहिलांदाच SGTrekkers सोबत आले होते,तर कोणी हिमालय ट्रेक आणि bike ride करून आले होते, तर माझ्या सारखे कोणी SGTrekker सोबत एकनिष्ठ होते, तर कोणी खूप दिवसांनी ट्रेकला आले होते पण सर्वांना ट्रेकिंग चा अनुभव मात्र होता. विशाल ने ट्रेक मध्ये घ्यायची काळजी आणि पाळायचे नियम सर्वांना नीट समजावून सांगितले आणि ८:०० वाजण्याच्या सुमारास आम्ही आमच्या पुढच्या प्रवासाला वि"लोभी"नीय सुरवात केली. 

धबधबा

वळवंड गावा सोडून जेमतेम १५ मिनिट नाही झाले कि तोच आम्हाला डोंगरातून पडणारा एक छान धबधबा दिसला. त्याच्या पाण्यावर एक बांध होता. ईथे सर्वांनी आपल्या पाण्याच्या बाटल्या भरून घेतल्या. ह्या ट्रेक मध्ये पाण्याची तशी कमी पडणार नव्हती हे मात्र खरं. मागे वळून पहिला तर आम्ही आताच सोडलेले वळवंड गाव हिरव्या पसरलेल्या चादरी मध्ये एखाद्या मोत्या दिसत होत.आम्ही पुढे जांभिवली पठार च्या दिशेने निघालो. 

आता हळू हळू सर्व जण एकमेकांची बोलत होते. तोंड ओळखीचं रूपांतर मैत्री मध्ये होत होत. सोहम, आमचा छोटा ट्रेकर, हा अमेरिकेत वाढलेला, त्यामुळे तो सगळ्याशी अमेरिकन accent मध्ये इंग्लिश बोलत होता. आमच्या पैकी काही जणांना ते झेपत होत तर काहीजणांच्या डोक्यावरून जात होत. म्हणून मग त्यालाच मराठी शब्द शिकवायचा ध्यास आमच्या पैकी काहींनी घेतला आणि तसे प्रयत्न देखील चालू झाले. सोहम पण ते एन्जॉय करत होता. 

"लै भारी" "खतरनाक" "एक नंबर" असे अस्सल मराठमोळे शब्द सोहम आता शिकत होता. 

जांभिवलीच्या पठारावर चढताना बरीच झाडी लागत होती. त्या   झाडीतून जाताना मला एक छोटस  पण वेगळंच काहीतरी दिसलं   म्हणून मी फोटो काढला. आता google बाबांना विचारल्यावर   कळलं कि हे एक प्रकारचं मशरूम आहे ज्याला "Shuttlecock   mushroom" म्हणतात कारण त्याचा आकार बॅडमिंटन च्या   shuttlecock सारखा असतो.  

Shuttlecock Mushroom

थोडी चढाई झाल्यावर आम्ही आता जांभिवलीच्या पठारावर   पोहचलो होतो. राजमाची अजून ढगांमध्ये लपून बसला होता तर   मांजरसुम्ब्याचा डोंगर धुक्याची चादर बाजूला करू पाहत होता.   ढाक बहिरीचा डोंगर मात्र धुक्यामध्ये पूर्णपने लपला होता.   वातावरण  खूप छान पण ढगाळ होते. उन्हाची उघडझाप चालू   होती  पण वारा मात्र आमच्यावर रुसला होता. त्यामुळे घाम येत   होता. पण घाम नाही आला तर तो ट्रेक कसला ! 

जांभिवलीच पठार उतरताना समोरच द्रुश्य हे डोळ्याचं पारणं फेडणार होत. चोहीकडे हिरवागार गवत आणि त्यावर सोनकीच्या पिवळ्या फुलांचा पसारा खूप सुंदर दिसत होता. हे सर्व वातावरण पाहून बालकवींच्या "फुलराणी " कवितेची सुरवात ओठावर आली,

"हिरवे हिरवे गार गालिचे – हरीत तृणांच्या मखमालीचे."

   

खाली उतरताना मात्र, पाय घसरत होते. सर्वजण एकमेकांना सावरत ,व्यवस्थित रस्ता दाखवत,वेळ प्रसंगी एकमेकांना मदतीचा हात देत होते. हिच तर खरी गम्मत असते ट्रेकिंगची, डोंगरां मध्ये सोबत चालता चालता कधी मैत्री होऊन जाते हे कळत पण नाही. इथे आम्ही सर्वांनी थोडा ब्रेक घेतला. सर्वांनी जो खाऊ आणला होता तो सर्वजण share करत होते. 

ढाकबहिरी धुक्यातून बाहेर येत आम्हाला दर्शन देत होता. ढाकबहिरी वरच्या गुहा आता ओळखू येत होत्या. 

ढाकबहिरी

आता आम्हाला कुसूर पठार चढून जायचा होत. चढताना भरपूर झाडी लागत होती. आम्ही ढाकबहिरीचा रस्ता मागे सोडून उजवीकडे भीमाशंकरच्या रस्त्याला लागलो. तशी पाटी देखील तिथे आहे. थोडे वर गेल्यावर मागे सहज नजर गेली तर ढाक बहिरीचा,कळकराईचा सुळका उन्हामध्ये मस्त उठुन दिसत होता.

कळकराईचा सुळका

कुसूर पठार हे एक खूप विस्तीर्ण पठार आहे. हे पठार आम्ही चढलो आणि दूर दूर पर्यंत नजर जाईल तिथे पर्यंत फक्त हिरवागार गवताचा गालीचा आणि त्यावर सोनकीची फुले. या पठाराचा कुठे शेवट आहे आस वाटत नव्हतं. कुठे धुकं पसरलं होत तर कुठे झाडांच्या गर्दराई मधून आम्ही वाट काढत होतो. हे सगळं पाहून थकवा निघून गेला होता. इथे फक्त आणि फक्त स्वच्छ हवा आणि डोळ्याला दिपवून टाकणार निसर्ग होता. 

कुसूर पठार

सोनकीची फुले

जवळ जवळ एक ते दीड तास प्रवास करून आम्ही एका ठिकाणी पोहचलो. तिथे १-२ घरे होती. तिथे एक छोटा ब्रेक घेऊन आम्ही आता कुसूर पठार उतणार होतो. 

कुसूर पठार उतरताना आम्हाला पावसानं गाठलं. चिखल झाला होता आणि पाय देखील निसटत होते. दिवसभर चालून पाय आता चांगलेच बोलत होते. पोटात भुकेने थैमान घातले होते. दुपारी साधारण ३:३० च्या सुमारास आम्ही कुसूर गावात उतरलो. इथे आमच्या दुपारच्या जेवणाची सोय तुर्डे कुटुंबाकडे कडे केली होती.सर्वांनी हात पाय धुऊन जेवणाकडे आपला मोर्चा वळवला.  

घर फारच प्रशस्त आणि छान होत आणि जेवण त्याहूनही उत्तम. जेवणात गरम भाकरी, पिठलं, भाजी,ठेचा आणि डाळ भात. हे सर्व जेवण करून आम्ही मस्त चहा घेतला कारण, चहाला वेळ नसते पण वेळेला चहा लागतोच !

सर्वजण परत बस मध्ये बसले आणि आम्ही तळपेवाडी कडे निघालो. प्रवास फक्त १५-२० मिनिटांचा होता मात्र आता डोळे लागत होते. मला चालताना गुढघ्याचा त्रास होत होता म्हणून मी पुढचा प्रवास बस ने केला.तशी मी विशाल करून परवानगी देखील घेतली. जर तस नसत केलं तर दुसऱ्या दिवशीचा ट्रेक अवघड झाला असता. 

पुढचा ट्रेक तसा ८-९ कमी चा होता परंतु बस ने मात्र  हे अंतर ५५ km होत. आम्हाला बस ने पोहचायला ३-३:३० तास लागले. आम्ही पढरवाडी ला रात्री ८:०० च्या सुमारास आम्ही सर्व एकत्रच पोहचलो. इथे आज आमचा मुक्काम होता सोपान भावरी याच्या घरामध्ये होता. सर्वजण आता भरपूर थकले होते. कोणी हातपाय धुऊन तर काही जणांनी चक्क थंड पाण्यानी आंघोळ केली. आता एक चहा चा राऊंड झाला आणि मग जेवणाची तयारी 

इथलं देखील जेवण खूपच चविष्ट होत, गरम वाफा येणार भात, डाळ ,भाकरी, तिखट पण तितकीच स्वादिष्ट भाजी आणि लोणचं . जेवण करून पोट भरलं पण मन नाही. दिवसभर चालून थकलेल्या शरीराला हे केवळ मेजवानी होती. 

काल रात्री पर्यंत एकमेकांना न पाहिलेले आम्ही आता मात्र जुन्या मित्रां सारखे एकत्र आलो होतो, गप्पा मारत होतो , मजा करत होतो. 

आता फक्त एक गोष्ट पाहिजे होती ती म्हणजे झोप. सर्वांनी आपल्या झोपण्याची व्यवस्था केली. 

असा हा आमचा लोभीचा पहिला दिवस आता मावळत होता. आज मनसोक्त निसर्ग अनुभवला. स्वच्छ हवा, डोळे दिपवून टाकणारे कुसूर पठार, दुरून खुणावणारा ढाक बहिरी, पाऊस, चिखलात न्हालेल्या पाऊलवाटा, गावाकडचं अस्सल मराठमोळी जेवण आणि सगळ्यात महत्वाचं, ह्या प्रवासाचा आनंद वाढवणारे सोबती, मित्र !

दिवस दुसरा 

सकाळी ५:३० ला विशाल ने सगळ्यांना आवाज द्यायला सुरु केला, उठा उठा ६:३० झाले. मी डोळे चोळतच मोबाइल मध्ये पहिले तर ५:३५ झाले होते. ट्रेक लीडच घड्याळ होत ते , पुढे तर असणारच. स्वप्नील ने त्याला VST (विशाल स्टॅंडर्ड टाइम) असं नाव दिल. सर्व जण आता जागे झाले होते. उठल्यावर मला कळलं की रात्री झालेल्या घोरण्याच्या स्पर्धेत मी world record केला होता. असो !

गाव मात्र आमच्या आधीच जाग झालं होत आणि कामाला देखील निघालं होत. सर्वांनी आता आवरून घेतलं आणि सगळे जण शेणाने सारवलेल्या आंगणमध्ये एकत्र जमले. 

पढरवाडीतील आमच्या मुक्कामाचा घर 

नाश्त्यासाठी गरमागरम पोहे आणि चहा समोर आला. या पोह्याची खासियत म्हणजे त्यात भरपूर शेंगदाणे होते. 

 

खरंच गावाकडचा पाहुणचार म्हणजे एक वेगळीच मजा. कोणाला कोरा चहा पाहिजे होता तर कोणाला गोरा , सोपानचे कुटुंब आमची व्यवस्थित काळजी घेत होते. त्याना १ छोटा मुलगा आणि १ छोटी मुलगी होती. ते देखील कामामध्ये मदत करत होते. मी माझ्या सोबत आणलेले १ फळ आणि एक बिस्कीट चा पुडा त्यांना दिला. तो त्यांनी हसत हसत घेतला. 

सर्वांचा नाश्ता झाल्यावर आम्ही सोपान कुटुंबाचे आभार मानले आणि त्यांच्या सोबत एक ग्रुप फोटो देखील काढला. 

विशालने आजच्या आमच्या प्रवासाची सगळी माहिती दिली. आजचा प्रवास हा भीमाशंकर अभयारण्यातून होता. त्यामुळे जंगलातून जाताना काय काळजी घ्यायची ह्यची सर्व माहिती विशाल ने आम्हाला दिली. आज तन्मय समोर राहणार होता आणि विशाल सगळ्याच्या मागे.  मी मात्र स्वप्नील सोबत मध्ये चालणार होतो. कारण स्वप्नील सोबत चालताना तुम्हाला खूप नवीन माहिती  मिळते, आणि ती ऐकताना कधी वेळ आणि रस्ता निघून जातो हे कळत पण नाही. 

आम्ही सुमारे ८:०० वाजता पढरवाडी गावातून बाहेर पडलो. आजू बाजूला छान हिरवीगार भाताची शेती होती. 

भाताची शेती 

हि वाट दूर जाते !

आता आधी आम्हाला खेतोबा मंदिर गाठायचं होत. थोडं आंतर चालल्यावर आणि एक पाण्याचा ओढा पार करून आम्ही जंगलामध्ये प्रवेश केला. 

जंगलातला धुक्यानी मढलेला रस्ता 

धुक्यामध्ये बुडालेल ते जंगलाचं सकाळचं रूप खूप सुंदर होत. आता आम्ही फॉरेस्ट डिपार्मेंटनी  तयार केलेल्या  रस्त्याला लागलो. धुकं एवढ दाट होत की थोड्या अंतरा वरच पण स्पष्ट दिसत नव्हतं.

आता एके ठिकाणी आम्ही मोठा रस्ता सोडून डाव्या हाताने जंगलामध्ये जाणारी एक पाऊल वाट पकडली. आता बाजूला घनदाट जंगल होत, वाहत्या पाण्याचा खळखळाट होता, पक्ष्यांची किलबिल तर कुठे किड्यांची किर्रर्र ऐकू येत होती. जंगलाचं हे रूप मनमोहून टाकणार होत. थोडं अंतर चालून झाल्यावर एके  ठिकाणी छोटं पाण्याचं तळ होत. सोनकीच्या फुलांनी त्या तळ्याला वेढलं होत. तिथे सर्वांनी एक छोटा ब्रेक घेतला. 

पुढे काही अंतर चालून आम्ही एका ठिकाणी आलो. बाजूला खूप खोल दरी होती पण धुकं इतक दाट होत की आम्हाला काहीच दिसत नव्हतं. विशाल ने मागच्या लोभी च्या batch चे इथे काढलेले काही फोटो दाखवले. धुक्याच्या मागे लपलेलं निसर्गाचं ते सुंदर रूप आमच्या मात्र नशिबात नव्हतं. असो. चालता चालता काही तरी विषय निघाला आणि कोल्हापूरकर vs पुणेकर असा वादविवाद चालू झाला. विशाल पुणेकरांची तर स्वप्नील आणि वृषभ कोल्हापूरकराची बाजू मांडत होते. 

आता आम्ही अश्या एका ठिकाणी पोहचलो ज्याला "खेकड्यांचा माळ " असं म्हणतात. इथे सर्वदूर जमिनीमध्ये खेकड्यांची छोटी छोटी बिळ होती. आम्ही जपून पाय देऊन जात होतो पण मधूनच पाय जमिनी मध्ये रुतत होता. मधेच एखाद दुसरा खेकडा डोकं वर करून ह्या न बोलावलेल्या पाहुण्यांना पाहून आमच्यावर चिडत होता. त्या माळावर मध्यभागी एका दगडावर आम्ही थांबलो. इथे थोडा खाऊ खाल्ला आणि काही फोटो काढले. असा हा खेकड्यांचंच राज्य असलेला माळ आम्ही मागे सोडला आणि आम्ही पुढे निघालो  

कारवीची फुले

आता आम्ही खेतोबाच्या मंदिराकडे जाण्यासाठी एका ठिकाणावरून उतरत असताना आम्हाला जांभळ्या रंगाच्या फ़ुलांनी बहरलेली काही झाडे दिसली. नंतर कोणीतरी सांगितलं की ही कारवीची फुले आहते जी ७-८ वर्षातून एकदा येतात. निसर्गाने एक दृश्य आमच्यापासून लपवलं होत पण हे दुर्मिळ फुल आम्हाला दाखवलं होत. खरंच निसर्ग हे म्हणजे एक असं कोड आहे जे कितीही  सोडवण्याचा प्रयत्न केला तरी ते सुटणार नाही. ते तुम्हाला त्याच एक वेगळंच  रूप दाखवत. ते कधी सुंदर असत, तर कधी भयानक, कधी शांत, तर कधी वाऱ्या सारखं सैरभैर असत. 

आता आम्ही चढाई उतरुन खेतोबाच्या मंदिरासमोर आलो. सर्वजण आपल्या बॅगा काढून समोर दिसणार सुंदर दृश्य पाहत होते. उजव्या बाजूला दूरवर पदरगड दिसत होता त्याच्या डाव्या बाजूंला तुंगी (मांगी-तुंगी नाही) चा डोंगर आणि बरोबर खेतोबाच्या मंदिरा मागे कोथळीगड (पेठचा किल्ला) दिसत होते . इथे खोत (स्वप्नील ) सरांची शाळा भरली. स्वप्नीलने आम्हाला घाटवाटा आणि त्या मध्ये दिसणारी मंदिर, त्यांचं महत्व, तसेच खेतोबाच मंदिर आणि आजूबाजूला दिसणाऱ्या  परिसराबद्दल माहिती सांगितली. स्वप्नील सोबत ट्रेक करण्याचा हा फायदा . 

खेतोबा मंदिर

कोथळीगड (पेठचा किल्ला)

पदरगड

खोत सरांची शाळा

"खोत सरांची शाळा" आटपून आणि खेतोबा मंदिराचं दर्शन घेऊन आम्ही पुढे चालायला लागलो. आता आम्ही परत काही रस्ता उलटा जाऊन "खेकड्याच्या माळा" च्या बाजूने, जंगलातून "कमळजाई" मंदिरा कडे निघालो. परत एकदा जंगलातला प्रवास चालू झाला. काही ठिकाणी वाहत पाणी होत. कधी खडकावरून पाय  ठेऊन तर कधी उड्या मारून आम्ही पायी चाललो होतो. पुढे गेल्यावर त्या वाहत्या पाण्याचं पात्र मोठं झालं होत. एके ठिकाणी आमच्या ग्रुप मधल्या काही जनांनी पाण्यात डुबक्या मारल्या. हे जंगलातल थंडगार पाणी म्हणजे थकलेल्या शरीरावर एक रामबाण उपाय. आम्ही मात्र मोह आवरला आणि पुढे निघालो.  

पुढे या हिरव्यागार डोंगराच्या कुशीत वसलेलं येळवली  गाव दिसलं . जेमतेम ७-८ घर असलेलं गाव ते. त्या गावातली लहान मुलं आम्हाला कुतूहलाने पाहत होती. त्या गावातून जाताना माझ्या मनात विचार आला, किती वेगळं आयुष्य असेल इथे . आपण काही तास ईथे भटकतो एन्जॉय करतो आणि जातो . त्यांचा मात्र पूर्ण दिवस, पूर्ण आयुष्य ईथे जात. दिवसा सुंदर दिसणारे हे डोंगर रात्री किती भयानक वाटत असतील. शहरात आपण आपल्या मुलांना एकटं घरी राहू देत नाही ईथे मात्र आई - बाबा लहान मुलांना  घरी सोडून या जंगलाच्या स्वाधीन करून जातात. त्यांना वाटत नसेल का भीती ? पण त्यांच्या कडे मुळी पर्यायच   नसतो. 

"कमळजाई" देवीच मंदिर

येळवली गाव सोडून थोडं समोर गेलो आणि एका मैदानात छान छोटस "कमळजाई" देवीच मंदिर दिसलं. तिथे बसण्यासाठी एक जागा तयार केली होती. मंदिरा मध्ये दर्शन घेऊन आम्ही इथे थोडा आराम केला. चालून चालून थकलेल्या पायांना आता बसल्यावर सुख वाटत होत. खरंच हे सुख फक्त इथेच मिळू शकते.

आता आम्ही आमच्या ट्रेक च्या शेवटच्या टप्प्या मध्ये आलो होतो. इथून पुढे गुप्त भीमाशंकर आणि मग भीमाशंकर असा आमचा प्रवास राहिला होता. आम्ही कमळजाई मंदिर मागे सोडून पुढे निघालो. दूरवर उजव्या बाजूला भोरगिरी गाव दिसत होत. भोरगिरी ते भीमाशंकर असा पण ट्रेक असतो असं विशाल ने सांगितलं. पाऊलवाट मागे सोडून आम्ही परत जंगला मध्ये गेलो. 

SGTrekkers  सोबत ट्रेक करण्याची खासियत म्हणजे शक्य असेल तिथे, ट्रेकच्या शेवटी थंडगार पाण्यात खेळण्याचा मनमुराद आनंद मिळतो. आणि हा तर मान्सून special ट्रेक, म्हणजे ईथे तर हे सुरवाती पासून हे ठरलेलंच होत. फक्त ते गुप्त भीमाशंकर ला करायचं असं  ठरलेलं असताना जंगला मध्ये एके ठिकाणी, भीमा नदीचं पात्र पार करून जायचं होतं.  पाणी वाहत होत आणि खूप अवघड किंवा risky patch पण नव्हता . इथे आमच्या पैकी काही जणांना पाण्यात जायचा मोह आवरणं खूप कठीण झालं . मग काय एक एक करत सगळे जण पाण्या मध्ये उतरले. विशालला आता पारियाय नाही राहिला आणि त्याने देखील पाण्यात उडी घेतली. स्वप्नीलने हे टाळण्याचा खूप प्रयन्त केला. त्याने हे नदीचं पात्र दगडावरून ओलांडण्यासाठी सगळीकडे जाऊन पाहिलं पण शेवटी तो देखील पाण्यात ऊतरला. मग काय पुढचे १५-२० मिनिट सर्वांनी पाण्यामध्ये मनसोक्त खेळून घेतलं. फोटो आणि विडिओ देखील करून झाले. 

निळं आकाश, स्वच्छ,थंडगार पाणी आणि हिरवगार असं जंगल. हेच खरं सुख !

शेकरू (Indian giant squirrel)
Photo Credit Swapnil Khot

आता आम्ही गुप्त भीमाशंकरच्या अगदी जवळ आलो होतो. आजूबाजूला छान जंगल होत. मधेच सगळे थांबले आणि झाडांवर काही तरी शोधात होते. नंतर कळल कि ते उंच झाडांवर शेकरू (Indian giant squirrel) दिसतंय का ते पाहत होते. मी आधी भीमाशंकर आणि महाबळेश्वरला शेकरू पाहिलं होत . मी पण चालत चालत कुठे शेकरू दिसतंय का पाहत होतो. मला कुठेतरी मनामध्ये वाटत होत कि आज पण मला परत शेकरू दिसणार. तेच थोडं पुढे थोडं अंतर गेल्यावर एका उंच ठिकाणी आडव्या फांदीवर मला शेकरू दिसलं . आम्ही ३-४ जण मागे राहिलो होतो मी लगेच सगळ्यांना ते दाखवलं. स्वप्नील ने लगेच त्याचा फोटो काढला. जणू काही जंगलाने आम्हाला ट्रेक पूर्ण केल्या बद्दलच  ते बक्षीस होत. 

गुप्त भीमाशंकर

आता आम्ही गुप्त भीमाशंकरला पोहचलो. गुप्त भीमाशंकर म्हणजे जंगलाच्या कुशीमध्ये एक पाण्याचा उंचीने छोटा पण भरपूर पाणी असलेला धबधबा आहे. ह्या धबधब्याच्या खाली एका बाजूला महादेवाची पिंड आहे. त्या पिंडीवर पाण्याचा अभिषेक होत असतो. ईथे बऱ्या पैकी गर्दी होती. एक गोष्ट मात्र चांगली झाली कि आम्ही पाण्यामध्ये डुंबण्याचा आनंद आधीच घेतला कारण ईथली गर्दी पाहून ईथे तो घेता आला नसता. ईथे माणसांना सोबत देण्यासाठी माकडे पण जमली होती. 

आणि आता आम्ही आमच्या शेवटच्या टप्प्या कडे म्हणजे भीमाशंकर कडे निघालो. आता आमची सोबत द्यायला आणि आमच्या मान्सून special ट्रेकला पूर्ण अर्थ देण्यासाठी पाऊस पण आला. परंतु जंगलामध्ये पाऊस तितकासा लागत नव्हता. पण आता पावसाने चांगलाच जोर पकडला. पाऊलवाटेवर पाणी वाहू लागलं.  

जस जस आम्ही भीमाशंकरच्या जवळ जात होतो तसा तसा पाण्या मधला कचरा,प्लास्टिक वाढत चाललं होत. ते पाहून खरंच खूप वाईट वाटत होत. निसर्ग आपल्याला एवढं काही देतो आणि त्या बदल्यात आपण त्यालाच खराब करतो. 

जवळ जवळ १ तास पावसात चालून आणि चिंब ओल होऊन आम्ही भीमाशंकर मंदिराच्या मागे पोहचलो. आमच्या आधी आमच्याच ग्रुपचे काही लोक पोहचले होते त्यांना मंदिरात जाऊन दर्शन घेण्याचं भाग्य प्राप्त झालं. आम्ही मात्र कळसाच दर्शन घेतलं आणि पुढे निघालो.  मी कळसाला नमस्कार करून, आमचा हा ट्रेक निर्विग्न पार पाडल्याबद्दल महादेवाचे आभार मानले. मी याआधी दोनदा भीमाशंकर आलो असेल पण ह्या वेळेस जे समाधान मला भेटलं होत ते आधी पेक्षा कितीतरी पटीनं जास्त होत. 

खरंच ह्या ट्रेकने खूप काही दाखवलं, हिरव्यागार गवतात न्हाऊन निघालेले डोंगर,स्वच्छ आणि थंडगार वाहत पाणी, सोनकीच्या फुलांनी बहरलेलं कुसूर पठार, धुक्यामधून बाहेर आलेला ढाक बहिरीच्या डोंगर, खेकड्याचा माळ, कारवीच्या फुंलांचा बहार, घनदाट जंगल, शेकरू,पाऊस आणि सगळ्यात महत्वाचं आणि अश्या लांबच्या प्रवासात ज्याची  नितांत गरज असते ती म्हणजे "सोबत". जर सोबत चांगली असेल तर कठीण प्रवास पण सुकर होतो. हे मी अनुभवलं 

हिरवीगार चादर 

जंगलाचं सोंदर्य 

आम्ही आता बस मध्ये बसलो आणि एका ठिकाणी लंच करून आमच्या परतीच्या प्रवासाला निघालो.परतीचा प्रवास पण एकदम धमाल करत आणि गाणी म्हणत केला.   

खरंच माणसाने लोभी नसावं पण एकदा तरी लोभी ट्रेकिंग टिमचा भाग असावं !  

(Line credit to my dear friend Rajesh)

SG (स्वछंद गिर्यारोहक) ट्रेकर्स टीमच्या सर्व सदस्यांचे खूप खूप आभार आणि लोभी पूर्ण केल्याबद्दल सर्वांचे खूप खूप अभिनंदन !

विश्वास रत्नाकर त्रिकुटकर 

ट्रेक दि . २५,२६ सेप्टेंम्बर २०२१

कलावंतीण !

 

कलावंतीण दुर्ग , एक अनुभव !

आतापर्यंत ज्या काही गड किल्ल्यांची नाव ऐकली होती त्या पैकी हा एकमेव feminine नाव असलेला दुर्ग म्हणजे "कलावंतीण". 

पनवेल पासून जवळच प्रबळगडाच्या समोर आपल्या अवघड आणि जीवघेण्या पायऱ्या मिरवत उभा आहे कलावंतीण!

जर तुम्हाला ह्या कलावंतीनीच खर साैंदर्य 💓पहायचं असेल तर ते प्रबळ माचीवरून पहावं आणि ते सुध्दा पावसाळ्यात 🌈. हिरव्यागार शालुवर त्या पायऱ्या म्हणजे एकदम दागिण्या सारख्या दिसतील.

खरतर व्हिडिओ आणि फोटो मध्ये जितक्या भयानक वाटतात तितक्या घाबरावणाऱ्या त्या पायऱ्या नाहीत असं मला वाटतं. कदाचित मी ह्याही पेक्षा कितीतरी पटीनं भयानक अश्या मदन आणि कुलंगच्या पायऱ्या पहिल्या आहेत म्हणून असावं. 

ह्या ट्रेकची सुरवात आम्ही पुण्यावरून मध्यरात्रीच 🚍 केली. ह्याच कारण म्हणजे पनवेलच दम काढणार दमट वातावरण,म्हणून सूर्य उजाडण्यापूर्वी प्रबळ माची आणि कलावंतीणच्या खिंडीत पोहचायचयं होत. तस पाहिलंतर हा फक्त १-२ तासाचा प्रवास, परंतु रात्री  लोणावळ्यामध्ये चहासाठी थांबण्याचा मोह आम्हाला आवरता आला नाही. १५ मिनिटांचा Tea break☕ घेउन  परत प्रवास चालू झाला.

३:०० वाजता ठाकूरवाडी ह्या base village मध्ये आम्ही पोहचलो. थंडी नावापुरतीच होती. सर्व तयारी करून आम्ही २२ जण पायपीट करत निघालो. 

आता पर्यंत एकमेकांशी ओळखही नसलेले आम्ही आता हळू हळू एकमेकांशी बोलू लागलो. कदाचित हा सह्याद्री आपला common friend 👫 असतो म्हणून आपल्याला वेगळ्या ओळखीची गरजच भासत नाही. 

ठाकूरवाडी ते प्रबलमाची या गावा पर्यंतचा रस्ता सोपा परंतु खडकाळ आहे. इथे रस्ता बाधण्याचा प्रयत्न झालेला दिसतो. अनपेक्षितपणे या वाटेवर खाण्यापिण्याची भरपूर व्यवस्था आहे. सिंहगडावर गेल्यासारखं वाटतं. परंतु रात्र असल्यामुळे आम्हाला त्याचां फारसा काही फायदा नव्हता. इथे काही ठिकाणी झोके सुध्दा बांधलेले आहेत. आमच्यातल्या काही जणांनी त्या रात्रीच्या अंधारात झोक्याचा मनसोक्त आनंद घेतला. 

सकाळचे ४:४० झाले होते आणि आम्ही प्रबळमाची गावा जवळ पोहोचलो. इथेच थोडासा आराम करायचं ठरलं. सगळे जण जागा मिळेल तिथे आता आराम करू लागले. थंड वारा, चंद्रप्रकाश आणि  वाऱ्यामुळे हलणार गवत या सर्वांचा आनंद घेत सगळ्यांनी आराम केला. काही जणांनी झोप घेतली तर काही जणांनी आपल्या नवीन मित्रांसोबत गप्पा मारल्या.

विशालने पहिल्यांदाच या ट्रेकला थर्मास मध्ये चहा ☕ सोबत आणला होता. अश्यावेळी चहा म्हणजे अमृतच !

साधारण ५:४० ला आम्ही आमचा पुढचा प्रवास चालू केला. प्रबळ माची गावामध्ये कोंबडा आरवत होता. गावाला सकाळची चाहुल लागली होती. आता उंच कलावंतीण दुर्ग समोर दिसत होता. प्रबळ माची गावामधून आम्ही खिंडीकडे चालायला लागलो. 

आता उजाडलं होत.  खिंडी मध्ये पोहचल्यावर, विशालने सर्वांना safety instructions दिल्या. सर्वांनी आता हळू हळू पायऱ्या चढायला चालू केल्या. ज्या पायऱ्या आम्ही फक्त फोटो आणि व्हिडिओ मध्ये पहिल्या होत्या त्या आता आम्ही चढत होतो, अनुभूवत होतो. सर्वजण आपल्या पुढच्या आणि मागच्या माणसाकडे लक्ष ठेवत होते. 

जेमतेम १५ मिनटात आम्ही पायऱ्या चढून गेल्यावर एका छोट्या base वर पोहचलो. इथे पोहचल्यावर सगळ्यांनी सुटेकचा श्वास सोडला. प्रबळगडाच्या मागे सूर्योदयाला सुरवात झाली होती. प्रत्येक जण आता त्या तांबड्या आकाशाचे आणि सूर्याचे फोटो काढायला लागलं. आम्हाला आता २० फूट कातळ चढून टॉप वर जायचं होत. वन विभागाने इथे दोर लाऊन ठेवला आहे. आता खरी कसोटी होती. 

आमच्या आधी आलेला ग्रुप टॉप वरून खाली येत होता. त्यांचं झाल्यावर विशाल पहिले वर गेला आणि मग त्यामागून एक एक करून आम्ही पण दोर पकडून climbing करण्याचा प्रयत्न करत वर जात होतो. दिसायला सोप वाटणार हे जेमतेम २० फुटाच climbing  जीव काढत होत. इथे मदतीला वन विभागाचे दोन माणसं देखील होती.

आता सगळेजण कलावंतीण टॉपला आले. सर्वांच्या चेहऱ्यावर आनंद आणि समाधान होत, कलावंतीण दुर्ग सर केल्याचा !

सकाळचे ८:०० वाजले असतील आणि आम्ही कलावंतीण टॉपला होतो. इथून जे दृश्य दिसत होते ते शब्दात वर्णन करता येणार नाही ते फक्त डोळ्यात आणि मनात साठवता येईल.

आता काहीजण बसून सोबत आणलेल्या पदार्थांचा आस्वाद घेत होते, तर कोणी फोटो काढण्यात मग्न होते. 

एखादा तास थांबून आम्ही परतीचा प्रवास चालू केला. आता तो २० फुटाचा कातळ उतरायचा होता. दुसऱ्या ग्रुपचे लोक वर येत होते म्हणून मग विशालने सोबत आणलेला दोर लावला आणि आमच्या लोकांना खाली उतरायला घेतले. उतरन पण तस अवघडच पण सोबत आलेले प्रत्येक जण तुमच्या मदतीला असेल तर मग कसली भीती. आमच्या पैकी जे आधी उतरले त्यांनी नंतर उतरणाऱ्या प्रत्येकाला गाईड केलं आणि safely खाली उरवले.

आता खरी मजा होती ती म्हणजे त्या उभ्या पायऱ्या वरून खाली उतरन. कारण आता उतरताना तुम्हाला खालची खोल दरी तुम्ही कितीही avoid केलं तरी दिसणार होती. कलावंतीणची ऊंची काय आहे हे खरतर उतरताना कळत. ज्यांना उंचीची भीती आहे त्यांच्या साठी हा portion खरच खुप अवघड आहे.

कोणी उभ टाकून तर कोणी भितभित खाली बसून पायऱ्या उतरत होत. हे सारं चालू असताना आमच्या पैकी एकाची सॅक खाली खिंडीत पडली. देवकृपेने कोणालाही इजा झाली नाही आणि सॅक ही भेटली. नकळत हे सगळं एका व्हिडिओ मध्ये शूट झाल.

आम्ही सर्वजण खिंडी मध्ये खाली सुखरूप उतरलो.प्रबळमाची गावामध्ये आमच्या जेवणाची सोय केलेली होती. तिथे सर्वांनी अस्सल मराठमोळ्या जेवणाचा आस्वाद घेतला तो सुध्दा शेणानी सारवलेल्या जमिनीवर बसून. पोट भरल्यावर सगळेजण जागा मिळेल तिथे आडवं होत होत.

सगळ्यांचा आराम झाल्यावर आम्ही कलावंतीण दुर्गाकडे पाठ करून खाली ठाकूरवाडी गावाकडे उतरायला लागलो.

कलावंतीण ट्रेकची जी भीती मनात होती ती आता अनुभवात बदलली होती.

स्वछंद गिर्यारोहक टिमचे विषेश आभार 🙏. त्यांच्याशिवाय हा ट्रेक 🥾 खरच खूप अवघड झाला असता.

विश्वास रत्नाकर त्रिकुटकर